Vorig jaar gaf ik m’n leven een vijfje, inmiddels een voorzichtige acht!

Cliënt: Joke Verschuur, thuisbegeleider: Jacintha Egberts, Interview door Ellen te Riele

Joke sportte en werkte heel veel. Ze ontwikkelde een dwangstoornis en haar lichaam en geest raakten overbelast.

Door een zonnige wijk in Nijverdal loopt een lange, slanke, sportief ogende dame, midden vijftig, met een wandelstok. Ze begroet me met een vriendelijke lach en nodigt me uit om mee naar binnen te gaan voor een kop koffie. Joke Verschuur is haar naam. Ze vertelt dat ze vroeger veel sportte. In 1985 werd ze zelfs Nederlands kampioen Jazz dansen. Ook gaf Joke 20 jaar les aan groepen en deed bij verenigingen veel bestuurswerk waarvoor ze in 2007 geridderd werd in de Orde van Oranje Nassau.

Maar in een paar jaar tijd veranderde er veel in haar leven. De voormalig thuisbegeleider van Joke; Jacintha Egberts, schuift ook gezellig aan tafel. Zij kent Joke sinds december 2016. ‘Ik begreep dat mijn cliënt leed aan poetsdwang en dat ze door het vele sporten en werken haar lichaam ernstig overbelast had. Hier in de kamer stond een half jaar geleden je bed nog’, wijst Jacintha. ‘Want de trap oplopen lukte zelfs niet meer. En zie jezelf nu eens. Met ups en downs heb je die neerwaartse spiraal doorbroken, je bent mentaal veel sterker. En ook al gaat het zeker niet vanzelf; je weet nu plezier te halen uit veel meer verschillende dingen…. Joke, wat jij gepresteerd hebt in ruim een jaar tijd…. Je bent echt een kanjer! Een schoolvoorbeeld in mijn carrière als thuisbegeleider.’

Poetsen om zorgen te vergeten
Joke lacht verlegen en zegt: ‘ja, zo kan ‘ie wel weer.’ Maar ze knikt bevestigend en weet dat Jacintha gelijk heeft. ‘Jazzdansen was m’n lust en m’n leven. Ik trainde dagelijks, gaf gym- en danslessen aan jongeren in Rijssen, Daarlerveen, Hellendoorn en Nijverdal. Ook het opstarten van nieuwe groepen vond ik leuk. Iedereen kwam graag naar mijn lessen en zo groeide en groeide dit. Daarnaast deed ik huishoudelijk werk bij mensen thuis. Allemaal activiteiten die veel van m’n lichaam vroegen. Maar dat vond ik niet erg want ik deed het ontzettend graag. En ja, ik had wel wat rugklachten. Maar van nature ben ik een doorzetter. Op een gegeven moment heb ik mijn kennis en ervaring op sportief vlak, overgedragen. Ik zag ook wel dat ik een stap terug moest doen. Maar al snel miste ik het dansen enorm. Bovendien kreeg ik steeds sterker het gevoel dat sporten het enige was, dat ik echt goed kon. Ondertussen wist ik me geen raad met de tijd, en zo ging ik steeds meer poetsen. Ook accepteerde ik baantjes bij winkels. Echter,… voordat ik op pad ging, ‘moest’ eerst het hele huis een goede beurt hebben, elke dag weer. Dus als ik in de winkel aankwam, had ik er eigenlijk, qua lichaamsinspanning, al een werkdag opzitten.’

Hekel aan zelfmedelijden
Toen het contract van Joke na vier of zes maanden niet verlengd werd, had ze acht maanden nodig om weer enigszins te herstellen van degrote, extra inzet die ze haar lichaam gevraagd had. Maar in plaats van tijd nemen voor herstel, ging ze nog meer poetsen.

Waarschijnlijk om zorgen en frustratie van haar af te zetten. ‘Hoe dan ook, ik kon het niet laten’, geeft Joke toe. ‘Het vervelende was dat ik daardoor mijn lichaam nog meer belastte.’ Niet handig als je bedenkt dat Joke sinds 1997 vier keer geopereerd is aan nek- en rughernia’s. Om de blijvende pijn vanuit haar rug, die uitstraalt naar haar rechterbeen, te onderdrukken, werd er een pijnstimulator geplaatst. Lichte elektrische pulsjes vervangen de pijn door een tintelend gevoel. Vandaar dat ze met een wandelstok loopt. ‘Joke heeft een hekel aan zelfmedelijden en wil het liever helemaal niet hebben over zichzelf of over wat ze allemaal wel en niet meer kan. Dit past bij het feit dat ze de signalen die haar lichaam gaf, lange tijd volkomen negeerde. Ze forceerde haar lichaam zo zeer, dat ze er letterlijk bij neer viel.

De harde aanpak die niet werkte
‘Ik schaamde me voor dit ‘uitvallen’. Had het gevoel dat mensen me aankeken. Dacht dat ze me lui vonden omdat ik niet werkte. Ik vond dat ik me moest verantwoorden door uit te leggen wat me mankeerde. Twee jaar geleden resulteerde mijn poetsdwang in langdurige opname binnen een expertisecentrum voor behandeling van mensen met een angst en/of dwangstoornis. ‘Verschrikkelijk’, zegt Joke over die tijd. ‘De nadruk lag er voor mijn gevoel te sterk op confrontatie. Om een voorbeeld te noemen:

‘Ze zeiden dat ik in een rolstoel terecht zou komen. Duwden me in zo’n stoel door de stad om mij te laten ervaren hoe dat voelde. In plaats van te denken: ‘zover wil ik het niet laten komen’, was ik in zo’n situatie vooral bezorgd om het kleine mannetje dat mijn stoel moest duwen!’ Jacintha knikt: ‘De ervaringen die je daar opdeed, hadden z’n weerslag op hoe je mij de eerste week met grote tegenzin en argwaan benaderde.’ Joke erkent dit. ‘Klopt! Ik dacht dat ik weer van alles móest en dat jij me volledig zou uithoren over m’n verleden. Dat je streng zou zijn als je erachter kwam dat ik toch weer te veel uren achter elkaar gepoetst had….’

Zelf oplossingen bedenken
Niets was minder waar weet Joke nu. ‘Mijn thuisbegeleider stond vanaf het begin naast mij.

Jacintha luisterde naar mij en stimuleerde me om zelf na te denken over oplossingen en hoe ik deze het best kon inpassen in mijn dagelijks leven. Wat een verademing.’ Jacintha pakt het zorgdossier van Joke erbij: ‘De methodiek die we samen gekozen hebben, heet KOT. Dat staat voor Kortdurende Oplossingsgerichte Therapie. Niet ik als hulpverlener met mijn begeleidingsplan sta daarin centraal, maar de cliënt en zijn of haar behoefte. Joke is immers zelf expert. Zij weet wat bepaalde gebeurtenissen met haar doen, en ook zij alleen weet wat in zo’n geval voor haar werkt en wat niet. Wat ik vooral deed was gerichte vragen stellen. Vragen die haar deden realiseren hoe ze zichzelf kon helpen. Want natuurlijk kan Joke veel meer dan alleen maar goed sporten.’ Joke herinnert zich een essentiële vraag, die voor haar tot een keerpunt leidde: ‘Wat zou jij aan jouw beste vriendin adviseren als zij zich in deze situatie bevond? Nou’, lacht Joke, ‘ik kan anderen altijd heel goed adviseren, dus deze vraag triggerde mij.’ Weer serieus: ‘Nu moest ik mezelf adviseren. Ook het ‘stencil’ over rouwverwerking heeft veel losgemaakt bij mij. Als je lijf niet meer doet wat jij wilt dat het doet, dan mag je daar best om rouwen, leerde ik.

De afgelopen jaren heb ik veel ingeleverd, veel verliezen geïncasseerd. Stap voor stap hielp Jacintha mij om dingen te accepteren zoals ze zijn. En dat maakte me sterker. Ik leerde hardop tegen mezelf te zeggen dat ik de moeite waard ben. Dat ik een goed mens ben en dat ik er toe doe! Ik ging weer doelen stellen. Jaaaa, ik ben nog al een streber, maar dat had je misschien al wel achter me gezocht.’ Jacintha vult aan: ‘Je denderde altijd maar door, maar hebt geleerd om grenzen aan te geven. Het lukt jou nu beter om je zorgen met anderen te delen, taken uit handen te geven, én vooral goed voor jezelf te zorgen. Hierdoor werd je ook een leuker mens voor echtgenoot en kinderen.’

Terugval voorkomen
‘Een jaar geleden zat ik hier als een somber en fragiel vogeltje’, herinnert Joke. ‘Na een gesprek met een WMO-consulent van de gemeente, werd mij thuisbegeleiding toegewezen. Jacintha kwam eerst elke week een paar uurtjes, maar na een half jaar konden we dat al afbouwen naar eens per twee weken. In maart hebben we een punt gezet achter de begeleiding en ga ik zelfstandig verder. Joke straalt als ze haar nieuwste creatie laat zien.

‘Kijk, dit is diamondpainting. Met een pincet haal ik piepkleine steentjes in verschillende kleuren uit bakjes en die leg ik op de juiste plek in het kunstwerk. Zo ontstaat een mooi geheel. Heerlijk om te doen.’

Jacintha vertelt hoe Joke haar pas nog heel trots meedeelde dat ze een boek had uitgelezen. ‘Ha ha, iets waarvoor ik me tot dan toe, nooit tijd gunde. Ik durf er niet aan te denken hoe het nu met mij was geweest, zonder hulp van Jacintha. In een jaar met gemiddeld drie uur thuisbegeleiding per week, hebben we samen ontzettend veel bereikt. Dat is winst voor nu, én voor in de toekomst.’

Dit artikel is één van de verhalen uit het boek Thuisbegeleiding Over de drempel.

Bestel het boek hier.